本土語文教材教法心得
本專欄「台羅會交流道」ê稿由台灣羅馬字協會提供kap校對，編輯部無koh做文字編輯。
作者：So͘, Sèng-éng （台羅會會員）
Tân Lē-kun lāu-su bat tī kok-sió chò kòe si̍t-giām tiāu-cha, iú-koan sī m̄-sī o̍h kòe Hôa-gí, Tâi-gí, Eng-gí, tùi phòaⁿ-toān im-siú kah im-chat san-tû ê éng-hióng chêng-hêng. Kiat-kó hoat-hiān nn̄g-chióng chêng-hêng:
1.Hôa-gí tī chêng-chhek hām āu-chhek m̄-koán tī tó chi̍t-ê nî-kip lóng chha bô kài chē. Tāi-piáu khó-lêng sī tī ha̍k-hāu ū siōng khah chē cheh só͘-í éng-hióng bô tōa.
2.Tâi-gí chham Eng-gí tī chêng-āu-chhek ū bêng-hián ê chha-pia̍t, koân-nî-kip ha̍k-seng bô siáⁿ-mi̍h chìn-po͘, tiong-nî-kip ha̍k-seng ū bêng-hián ê chin-po͘, kē-nî-kip ha̍k-seng chìn-po͘ siōng chē. Tāi-piáu hō͘ jú sè-hàn ê gín-á o̍h Tâi-gí chham Eng-gí, jî-chhiáⁿ nn̄g-chióng gí-giân lóng sī iōng Lô-má-jī, só͘-í ē-tàng hō͘-thong.
Chit ê kiat-kó piáu-sī m̄-nā chai-iáⁿ ke khai sî-kan o̍h Tâi-gí kah Eng-gí tùi Lô-má-jī sī ū pang-chān, lēng-gōa nā ùi 1 nî á tō khai-sí o̍h Lô-má-jī, ē-tàng hō͘ ha̍k-seng jú kín o̍h khí--lâi, chèng-bêng ū ê ka-tiúⁿ hām lāu-su hoân-ló ha̍k-seng gín-á ē loān--khì sī chhò-ngō͘--ê.
Tēⁿ Kiat-tông lāu-su sī tī ko-tiong kà bu̍t-lí, i hun-hióng chin chē bu̍t-lí ē iōng--tio̍h ê seng-oa̍h iōng-phín, chhin-chhiūⁿ chi̍t-kóaⁿ ke-si-thâu-á a̍h-sī gōa-kháu tiāⁿ-tiāⁿ khòaⁿ ē tio̍h ê mi̍h-kiāⁿ. Chia ê mi̍h-kiāⁿ chiok phó͘-phiàn, m̄-koh ū sî lán lóng iōng Hôa-gí lâi kóng, soah bē-kì-tit su-khó Tâi-gí ê kóng-hoat. In-ūi lán chū sè-hàn tō koàn-sì iōng Hôa-gí thiaⁿ khò, khò-pún mā sī iōng Hôa-gí lâi pian, só͘-í chit-má tû-liáu Tâi-gí-khò, kî-thaⁿ kho-bo̍k nā hiông-hiông beh iōng Tâi-gí lâi siōng, soah ngāi-gio̍h ngāi-gio̍h. Tāi-pō͘-hūn ê goân-in sī khò-têng lāi-té chiok chē sû sī pêng-siông-sî lán bô sáⁿ leh iōng, a̍h-sī kin-pún bô iōng--tio̍h, iû-kî sī choan-iú miâ-sû. Tēⁿ lāu-su ū kí chi̍t-tiâu bu̍t-lí tê-bo̍k, kan-na tê-bo̍k beh iōng Tâi-gí liām chi̍t-páiⁿ tō khê-khê, nā-sī beh siōng kui cheh khò, kèng-ka sī ài tn̂g-kî hùn-liān. Koh ū chi̍t-tiám ài chú-ì, siat-sú kóng lāu-su iōng Tâi-gí kà-khò í-keng bô būn-tê, ha̍k-seng thiaⁿ ū bô, a̍h-sī ū hoat-tō͘ chiap-siū bô, mā lóng sī su-iàu thàm-thó ê būn-tê.
Tú-chiah ū kóng tio̍h choan-iú miâ-sû ê būn-tê, in-ūi nā hoan-chò Tâi-gí it-tēng ē chhut-hiān kò-jîn kiàn-kái bô-kâng ê tāi-chí hoat-seng. Ū ê choan-iú miâ-sû sī gōa-lâi-gí kā hoan--kòe-lâi, chiàu-lí kóng, hoan chò Hôa-gí mā ē chhut-hiān kāng-khoán ê chêng-hêng, m̄-koh kàu-io̍k-po͘ ū khò-têng úi-oân-hōe, ē-tàng kā chiah ê choan-iú miâ-sû chò thóng-it, iōng chèng-tī ê khoân-le̍k pī-bián cheng-gī chhut-hiān, Sui-bóng Tâi-gí bo̍k-chêng iáu bô hoat-tō͘ án-ne chò, m̄-koh siāng-chió lán teh kà Tâi-gí-khò í-gōa ê kho-bo̍k, ta̍uh-ta̍uh-á iōng Tâi-gí kàu-ha̍k, hō͘ ha̍k-seng kah kî-thaⁿ lāu-su siau-tû it-tēng ài iōng Hôa-gí chiah ū hoat-tō͘ kà-khò ê bê-su.
Chiúⁿ kàu-siū hun-hióng kà Lô-má-jī ê phiat-pō͘ hō͘ ta̍k-ê phīⁿ phang. In-ūi Oa̍t-lâm kah Tâi-gí kāng-khoán lóng ū sú-iōng Lô-má-jī lâi su-siá, só͘-í Chiúⁿ kàu-siū iōng o̍h Oa̍t-lâm im-piau ê ki-chhó͘ kàu-châi chò hoān-pún. Hoat-hiān chit-pún Oa̍t-lâm im-piau kàu-châi in m̄-sī seng kà só͘-ū ê chú-im hām bó-im, sī tāi-sin kà nn̄g ê bó-im, sòa-chiap iû chit nn̄g ê bó-im chò iân-sin, chham kî-thaⁿ nn̄g ê chú-im sio-tàu, koh chú-im kah kî-thaⁿ ê bó-im sio-tàu, it-ti̍t thòaⁿ khui kàu o̍h liáu choân-pō͘ ê im-piau ûi-chí.
Chit ê hong-hoat chìn-chêng bô khòaⁿ kòe, chi̍t hong-bīn seng ta̍uh-ta̍uh-á o̍h im-piau, lēng chi̍t hong-bīn sūn-sòa o̍h peng-im, bān-bān kā ki-chhó͘ tha̍h--khí-lâi. Ē-tàng chham-khó chit-chióng hong-sek, tī bī-lâi kàu-ha̍k tiong sú-iōng, kah chìn-chêng ê pān-hoat chò pí-kàu, khòaⁿ kám-sī ū bô-kâng ê hāu-kó.
Oa̍t-lâm im-piau kàu-châi kí-lē：a,o→pa, po→pe, pê→te, tê
Āu chi̍t-cheh ū chhiáⁿ tông-o̍h hun-hióng ka-tī ê Lô-má-jī kàu-ha̍k hong-hoat. Lô-má-jī m̄ kan-na sī im-piau, koh ū siaⁿ-tiāu ài o̍h, ū chi̍t-ūi tông-o̍h iōng hù-ha̍pTâi-gí 8 siaⁿ-tiāu ê tōng-bu̍t lâi chò sī-hoān, iōng kóng kò͘-sū lâi ha̍k-si̍p siaⁿ-tiāu ê hoat-im chham su-siáⁿ ê hû-hō. Gín-á sī ài thiaⁿ kò͘-sū--ê, kā sí-pōe ê mi̍h-kiāⁿ iông-ha̍p tiàm kò͘-sū lāi-té, khak-si̍t sī chin hó ê mô͘-hoān.
Siōng-bóe cheh teh kóng tio̍h gí-giân ê pí-kàu, chin ū ìn-siōng ê chi̍t ê koan-liām: Beh o̍h siáⁿ-mi̍h gí-giân siōng hó khì hit ê kok-ka o̍h, chhin-chhiūⁿ beh o̍h Eng-gí, tō ài khì Eng-kok chiah o̍h ē hó, beh o̍h Ji̍t-gí, tō khì Ji̍t-pún hiah o̍h. Kāng-khoán ê tō-lí, beh o̍h Tâi-gí lâi Tâi-oân o̍h siāng thò-tòng, in-ūi Tâi-gí sī Tâi-oân siāng chē lâng kóng--ê. Nā beh o̍h Hôa-gí èng-tong khì Tiong-kok o̍h, in-ūi Tâi-oân ê Hôa-gí kah Tiong-kok ū cheng-chha. Chò chi̍t-ê Tâi-oân-lâng, ài tùi ka-tī ū sìn-sim, m̄-thang khòaⁿ khin ka-tī ê bó-gí hām bûn-hòa.
#台羅會交流道 專欄，本文使用白話字。
台文通訊BONG報331期，2021年10月出刊。
台灣羅馬字協會
（簡稱「台羅會」）簡介：
2001年成立，宗旨：
(1)推行台灣羅馬字ê研究kap普遍化。
(2)追認台灣羅馬字kap台灣話ê法定地位。
(3)要求政府實施公平正義ê多語文政策。
(4)建設多元、開放、互相尊重ê台灣文化。
E-mail：tlhemail@gmail.com
網站http://www.tlh.org.tw
歡迎捐款贊助 #李江却台語文教基金會
（捐款可抵稅，匯款後請通知02-23112199）
郵政劃撥：19021486戶名：財團法人李江却台語文教基金會
電匯：123-20-050514-2華南銀行士林分行活儲戶名：財團法人李江却台語文教基金會
李江却台語文教基金會需要你ê定期捐款，逐個月捐助NT$200以上，lán做伙來推動復振台灣語文ê事工，歡迎利用劃撥、電匯、信用卡、郵局『存簿儲金自動轉帳』扣款iah是線頂捐款、現金贊助。
◎逐個月贊助本會（台文通訊BONG報發行單位）NT$200（iah是逐冬NT$2,400）以上，做伙支持基金會事工kap雜誌編印發行費用。歡迎利用郵局劃撥、信用卡（寫捐款單）、線頂捐款、現金贊助、銀行/ATM轉帳（轉帳了後請通知）、支票、郵局戶頭自動轉帳扣繳（寫授權書），捐款收據ē-tàng做『列舉扣除額』抵稅ê用途。