台灣ê原先住民

Tâi-oân ê Goân-sian Chū-bîn


作者:陳雷


(本文是漢羅合用kap全羅馬字一段一段對照)


你kám bat好奇想chit个問題:台灣上早ê住民是啥人?In ùi佗位來--ê?Chit-má tī佗位?

Lí kám bat hò͘ⁿ-kî siūⁿ chit ê būn-tê: Tâi-oân siōng chá ê chū-bîn sī siáⁿ-lâng? In ùi tó-ūi lâi--ê? Chit-má tī tó-ūi?


現代人差不多20萬冬前tī非洲出現。大約七、八萬冬前離開非洲大陸,ǹg東tòe海岸沿路遷徙,五、六萬冬前來到東南亞洲。In有烏皮膚、khiû頭毛,體格khah矮。主要拍獵、掠魚。In ê工具屬tī古石器時代。Hit時冰河時期,海水面比chit-má khah低130公尺。亞洲東南部是一塊陸地,叫做Sundaland。西爿是Malay半島,北爿是中南半島接亞洲大陸,包含泰國灣(Gulf of Thailand),東爿包含一部份ê南中國海,南爿到印尼群島。In ùi chia漸漸遷徙,ǹg南到印尼、紐西蘭、澳洲,ǹg北到亞洲大陸東南部份,ǹg東到菲律賓、到台灣。Chia-ê古石器時代ê人就是台灣上古早ê原始住民。不過chit-má除了tī澳洲、紐西蘭、印度ê Andaman以外,in已經hō͘後--來ê新石器時代ê人消滅或者同化。所以tī台灣也揣無in ê跤跡。


Hiān-tāi-lâng chha-put-to 20 bān tang chêng tī Hui-chiu chhut-hiān. Tāi-iok 7, 8 bān tang chêng lī-khui Hui-chiu tāi-lio̍k, ǹg tang tòe hái-hōaⁿ iân-lō͘ chhian-sóa, 5, 6 bān tang chêng lâi kàu Tang-lâm A-chiu. In ū o͘ phôe-hu, khiû thâu-mo͘, thé-keh khah é. Chú-iàu phah-la̍h, lia̍h hî. In ê kang-khū sio̍k-tī kó͘ chio̍h-khì sî-tāi. Hit-sî peng-hô sî-kî, hái-chúi-bīn pí chit-má khah kē 130 kong-chhioh. A-chiu tang-lâm-pō͘ sī 1 tè lio̍k-tē, kiò-chò Sundaland. Sai-pêng sī Malay pòaⁿ-tó, pak-pêng sī Tiong-lâm pòaⁿ-tó chiap A-chiu tāi-lio̍k, pau-hâm Thài-kok-oan (Gulf of Thailand), tang-pêng pau-hâm chi̍t-pō͘-hūn ê Lâm Tiong-kok-hái, lâm-pêng kàu Ìn-nî kûn-tó. In ùi chia chiām-chiām chhian-sóa, ǹg lâm kàu Ìn-nî, Niú-se-lân, Ò-chiu, ǹg pak kàu A-chiu tāi-lio̍k tang-lâm pō͘-hūn, ǹg tang kàu Hui-li̍t-pin, kàu Tâi-oân. Chia-ê kó͘ chio̍h-khì sî-tāi ê lâng tō sī Tâi-oân siōng kó͘-chá ê goân-sí chū-bîn. Put-kò chit-má tû-liáu tī Ò-chiu, Niú-se-lân, Ìn-tō͘ ê Andaman í-gōa, in í-keng hō͘ āu--lâi ê sin chio̍h-khì sî-tāi ê lâng siau-bia̍t he̍k-chiá tông-hòa. Só͘-í tī Tâi-oân iā chhōe bô in ê kha-jiah.


到新石器時代,亞洲大陸東南部ê住民有造船、種稻仔ê農業技術、造粗瓷,mā有刺青、khà喙齒ê風俗,叫做先南島系人(pro-Austronesian),kap長江以北ê新石器人完全無仝血緣。Chit款新石器時代ê先南島系人大約七、八千冬前來到台灣。因為海峽地理,漸漸分離演化,一直到chit-má。In就是台灣原住民(Amay、Tayal、Bunun、Tsou……)kap目前70、80 pha 台灣人ê祖先。

Kàu sin chio̍h-khì sî-tāi, A-chiu tāi-lio̍k tang-lâm-pō͘ ê chū-bîn ū chō-chûn, chèng tiū-á ê lông-gia̍p ki-su̍t, chō chho͘-hûi, mā ū chhiah-chhiⁿ, khà chhùi-khí ê hong-sio̍k, kiò-chò sian Lâm-tó-hē lâng (pro-Austronesian), kap Tn̂g-kang í-pak ê sin chio̍h-khì lâng oân-choân bô-kāng hiat-iân. Chit khoán sin chio̍h-khì sî-tāi ê sian Lâm-tó-hē lâng tāi-iok 7, 8 chheng tang chêng lâi kàu Tâi-oân. In-ūi hái-kiap tē-lí, chiām-chiām hun-lî ián-hòa, it-ti̍t kàu chit-má. In tō sī Tâi-oân Goân-chū-bîn (Amay, Tayal, Bunun, Tsou....) kap bo̍k-chêng 70, 80 pha Tâi-oân-lâng ê chó͘-sian.


五千到三千冬前,台灣ê南島系人開始tùi外移民。靠in優秀行海ê技術先到菲律賓。Tī以後三千年中間,繼續遷徙,傳播in行海、農業技術(包含稻仔、番薯、鹿仔樹……)kap語言風俗。Ǹg東包含規个南太平洋,一直到Easter Island,ǹg西到印度洋Madagascar,ǹg南到印尼、紐西蘭,ǹg北甚至到日本南部九州、四國。In就是全世界南島系人kap世界第二大語系南島語系(Austronesian language family,有1,257種語言)ê祖先。實在奇蹟,mā是台灣hō͘世界ê大禮。

5,000 kàu 3,000 tang chêng, Tâi-oân ê Lâm-tó-hē lâng khai-sí tùi-gōa î-bîn. Khò in iu-siù kiâⁿ-hái ê ki-su̍t seng kàu Hui-li̍t-pin. Tī í-āu 3,000 nî tiong-kan, kè-sio̍k chhian-sóa, thoân-pò͘ in kiâⁿ-hái, lông-gia̍p ki-su̍t (pau-hâm tiū-á, han-chû, lo̍k-á-chhiū....) kap gú-giân hong-sio̍k. Ǹg tang pau-hâm kui-ê Lâm Thài-pêng-iûⁿ, it-ti̍t kàu Easter Island, ǹg sai kàu Ìn-tō͘-iûⁿ Madagascar, ǹg lâm kàu Ìn-nî, Niú-se-lân, ǹg pak sīm-chì kàu Ji̍t-pún lâm-pō͘ Kiú-chiu, Sì-kok. In tō sī choân sè-kài Lâm-tó-hē lâng kap sè-kài tē-2 tōa gú-hē Lâm-tó-gú-hē (Austronesian language family, ū 1,257 chióng gú-giân) ê chó͘-sian. Si̍t-chāi kî-chek, mā sī Tâi-oân hō͘ sè-kài ê tōa-lé.  













#寫hō͘學生朋友ê代誌 專欄,本文使用教育部推薦漢字kap傳統白話字。

#台文通訊BONG報 340期,2022年7月出刊。

歡迎捐款贊助 #李江却台語文教基金會 

(捐款可抵稅,匯款後請通知02-23112199)



郵政劃撥:19021486
戶名:財團法人李江却台語文教基金會

電匯:123-20-050514-2
華南銀行士林分行活儲
戶名:財團法人李江却台語文教基金會


#李江却台語文教基金會 需要你ê定期捐款,逐年贊助本會(台文通訊BONG報發行單位)NT$2,400,lán做伙復振台灣語文ê事工kap雜誌編印發行費用,捐款thang抵稅。