心悶故鄉舊地六龜鄉
作者：Ngô͘ Bí-chin
Thiaⁿ chin chē lāu-chi̍t-pòe ê sī-tōa kóng-khí, í-keng ū 50 kúi tang m̄ bat khòaⁿ kòe chiah-nī tōa ê hong-thai. Góa siong-sìn tōa-pō͘-hūn ê lâng kah góa kāng-khoán, khì hō͘ chit kái ê hong-thai kiaⁿ--tio̍h. Iû-kî sī goán kò͘-hiong ê chai-chêng hui-siông giâm-tiōng, góa ê kò͘-hiong kū-tē La̍k-ku-hiong, chōng-hóng tong-jiân mā hō͘ lâng chin kiaⁿ-hiâⁿ. Chin hó-ūn goán tòa tī hia ê chhin-chiâⁿ lóng ū kóaⁿ-kín tô--chhut-lâi, thiⁿ-kong-peh--à si̍t-chāi chin ū lêng-siàⁿ.
Tī góa 6 hòe í-chêng, iáu-bōe khì tha̍k kok-sió chìn-chêng, La̍k-ku-hiong chit ê só͘-chāi, pôe-phōaⁿ góa chin khoài-lo̍k ê tông-liân, kàu taⁿ iû-oân chiâⁿ siàu-liām hit tōaⁿ bô-hoân-bô-ló, ta̍k-kang chhit-thô jiok ia̍h-á ê ji̍t-chí.
La̍k-ku-hiong sī góa chhut-sì ê só͘-chāi, hia ū chin chē sè-hàn sî-chūn, éng-oán bô-hoat-tō͘ pàng hō͘ bē-kì--chit ê hoaⁿ-hí sòe-goa̍t. Phì-jū kóng, gín-á-phōaⁿ chò-hóe thiàu-keh-á-chhù, thiàu hoa-sek ê soh-á, ī hó-sńg ê cháu-sio-jiok, bih-sio-chhōe, (bih am-ko̍k-ke), koh ū ang-á-phiau, kòe 5 koan chám 6 chiòng (chhàng-pó-tô͘). Gín-á sî-tāi éng-oán lóng ū chin chē sńg bē oân ê chhit-thô-mi̍h, ē-tàng piàn-hòa, sûi-sî lóng ū bô kāng-khoán ê sin hoe-iūⁿ sńg-hoat.
Chit kái ê Bo̍k-la-khek hong-thai, chō-sêng La̍k-ku chin tōa ê chai-chêng, hō͘ góa siūⁿ-khí sè-hàn lân-bōng ê kì-tî. Ē-kì-chit hit-tong-sî chhù-piⁿ-thâu-bóe, lóng ū chi̍t-tōa-tui gín-á-phōaⁿ kah sī-tōa-lâng, chin chiàu-kò͘ goán chia-ê gín-á. Ta̍k-kang e-po͘ 3, 4 tiám, lóng ū gōa-séng ê a-peh, the̍h bán-thô hō͘ góa chia̍h, i kiaⁿ góa iau-pak-tó͘, só͘-í lóng ē ke the̍h kúi-nā lia̍p ê bán-thô, hō͘ góa khǹg tī chhù--lí ta̍uh-ta̍uh-á chia̍h. Koh ū bē tāu-hoe hit tàⁿ ê a-pô, lóng ē tī kò͘-tēng ê sî-kan, chiong chin hó-chia̍h ê tāu-hoe sak--chhut-lâi. I ê koa-siaⁿ khip-ín chin chē hiong-chhin khì kā i bé tāu-hoe. Chit chióng lân-bōng ê chu-bī, hō͘ lâng bô-hoat-tō͘ pàng bē-kì--chit, éng-oán lóng kì-tiâu-tiâu.
Goán La̍k-ku-hiong siōng kài chhut-miâ--ê tiō sī Chhái-tia̍p-kok, sì-kè lóng ū súi koh tōa chiah ê ia̍h-á, tī lí ê bīn-thâu-chêng poe-lâi-poe-khì. In m̄-nā bē kiaⁿ chhenn-hūn-lâng, jî-chhiáⁿ hn̄g-hn̄g koh ē phīⁿ-tio̍h phang-phang ê hoe-phang-bī, tòe i khì him-sióng bí-lē ê hong-kéng. Móa-soaⁿ-phiâⁿ Chhái-tia̍p-kok ê ia̍h-á, chióng-lūi chin chē, góan a-chek lóng ē the̍h 1 ki choan-mn̂g leh lia̍h ia̍h-á ê kang-khū, chhōa goán chit tīn gín-á khì chhōe súi koh phín-chéng chin hi-kî ê ia̍h-á tńg-lâi chò phiau-pún. Bóe--à, chiong súi-tang-tang koh te̍k-pia̍t ê phiau-pún, bē hō͘ choan-gia̍p jîn-sū siu-chi̍p, thán só͘-hùi.
Thoân-soat La̍k-ku-hiong chit ê só͘-chāi, tē-miâ ê iû-lâi sī in-ūi Cha̍p-peh-lô-hàn-soaⁿ kah hêng-chōng chhin-chhiūⁿ 6 chiah ku ê chio̍h-thâu lâi hō-miâ. Iú-koan Cha̍p-peh-lô-hàn-soaⁿ kah 6 chiah ku ê thoân-kî kò͘-sū, sè-hàn sî-chun sî-siông thiaⁿ chhù-piⁿ-keh-piah ê hiong-chhin kháu-ní siong-thoân. Keng-kòe chiah-nī chē tang, kì-tî í-keng bô-chheng-bô-chhó, bē-kì--chit--ah. M̄-koh Cha̍p-peh-lô-hàn-soaⁿ kah 6 chiah ku tō chhin-chhiūⁿ La̍k-ku-hiong ê chiau-pâi kāng-khoán, éng-oán bí-lē, ìn tī góa ê sim-koaⁿ-thâu, bē kā pàng bē-kì--chit.
La̍k-ku-hiong ê ko͘-jî-īⁿ, mā chin ū-miâ. Ìn-siōng-tiong, sè-hàn sî-chūn, bat tòe sī-tōa-lâng kiâⁿ-kòe hit tiâu iô-lâi-iô-khì ê tiàu-kiô, in-ūi piān-nā beh kòe tiàu-kiô ê sî-chūn, i lóng ē ná kiâⁿ ná iô, ta̍k kái lóng kiâⁿ kah phi̍h-phi̍h-chhoah, kiōng-kiōng beh háu--chhut-lâi. Só͘-í góa nā-sī thiaⁿ-tio̍h tōa-lâng kóng, bē khì kòe tiàu-kiô ê sî, lòng ē chò ok-bāng. Āu--lâi, in-ūi kau-thong bô hong-piān, hit ê tiàu-kiô, lo̍h-bóe piàn-sêng âng-mn̂g-thô͘ kiô, sūn-sòa chiong khoah-tō͘ thok-khoan, kái-koat chin chē chhia-lióng lō͘-tô͘ óng-lâi lī-piān ê būn-tê, góa ê ok-bāng, mā piàn-sêng bí-lē ê súi-bāng.
Sè-hàn hit tōaⁿ ji̍t-chí, ta̍k-ke ê seng-oa̍h lóng chin khùn-khó͘, bô pn̄g thang chia̍h sī chin chèng-siông ê tāi-chì. Nā ū muê thang chia̍h, tiō hoaⁿ-hí kah kui mê lóng khùn bē khì. Chi̍t-pòaⁿ-pái-á, ū nn̄g kah chhiⁿ-chhài ē-tàng phòe, ài khiām chò saⁿ-tǹg chia̍h. Chù-piⁿ-keh-piah, lóng khoài-lo̍k ti-chiok, bē oàn-thàn. Jîn-seng io̍k-bōng jú chió, tian-tó liáu-kái khoài-lo̍k ê kin-goân. Āu--lâi, goán poaⁿ khì Tâi-lâm tha̍k-chheh, ióng-sêng ti-chiok, khoài-lo̍k ê si̍p-koàn, liáu-kái sè-kan kan-taⁿ kè-sio̍k jīn-chin phah-piàⁿ, chiah ē-tàng hiáng-siū tiⁿ-bi̍t ê sêng-kó.
Chhù-piⁿ-thâu-bóe ê gín-á-phōaⁿ, sî-siông kui tīn lâng, chò-hóe khì mō͘-hiám. Chhōe sin-kî ê mi̍h-kiāⁿ. Tōa-hàn-a-hiaⁿ kah a-chí, lóng ē pó-hō͘ góan chia-ê sè-hàn-gín-á. Thàu-chá nā-sī m̄ bián tī chhù--lí tàu-saⁿ-kāng, lóng ē sio-chio khì chhit-thô. Goán lóng ē sńg kah ji̍t-thâu lo̍h-soaⁿ, bē hù tńg-khì chia̍h àm-tǹg, khì hō͘ sī-tōa-lâng kòng kha-chhng, mà-mà-háu.
In piān-nā hoat-hiān goán chit tīn gín-á sńg kòe-thâu, tiō ē kiò goán khì pha̍k chhek-á. Goán ài chiong kui lia̍p thô͘-soaⁿ ê chhek-á, tī ji̍t-thâu ē-kha khǹg hō͘ pêⁿ. Sòa--lo̍h-lâi, ta̍uh-ta̍uh-á chiong in pêng-kin, phah hō͘ chiâu. Chin kāu-kang, mā chin hùi-khì, m̄-koh chē mā sī goán ta̍k-kang, chia̍h bí-pn̄g ê goân-thâu. Só͘-í ta̍k-ke lóng chiok kut-la̍t leh pha̍k chhek-á. Lēng-gōa, ài chhī ke, ah kah ti-á, tòe sī-tōa-lâng khì chhân--lí o̍h chèng chhiⁿ-chhài. Tán i puh-íⁿ siu-sêng, ài koh o̍h chèng kóe-chí, chèng chhài-koe. Hit-chūn, ta̍k-ke ê seng-oa̍h lóng ài khò ka-tī, siūⁿ pān-hoat oa̍h--lo̍h-khì. Thiⁿ-kong-peh--à chin tàu-saⁿ-kāng, hō͘ goán pêng-an toā-hàn. Ji̍t-chí kòe-tio̍h chheng-tām pêng-chēng. Ti-chiok ê gán-sîn, sam-put-gō͘-sî, lóng ē chhut-hiān tī tōa-lâng kah gín-á ê sin--siōng.
Goán gōa-kong sī Ji̍t-pún sî-tāi ê kéng-chhat, ū chin chē i éng-pái ê tông-sū, lóng ē tiaⁿ-tiaⁿ lâi koan-sim, chiàu-kò͘ goán ê seng-oa̍h saⁿ-tǹg. Ū-tang-sî-á, lóng ē the̍h chi̍t-kóa mi̍h-kiāⁿ hō͘ goán chia̍h. Kéng-chhat a-peh, a-chek nā-sī ū-êng, lóng ē kah goán chia-ê gín-á chò-hóe chhit-thô. In hā-pan í-āu, lóng ē se̍h kòe-lâi chhù--lí, kah goán khai-káng kui po͘, phàu-tê kiam sûn-lô kui ê chng-á-thâu ê an-choân. In-ūi chit ê iân-kò͘, piān-nā khòaⁿ-tio̍h kéng-chhat, lóng ū kóng bē chhut--lâi ê chhin-chhiat-kám.
Thiaⁿ-kóng chit kái ê Bo̍k-la-khek hong-thai, ū La̍k-ku kéng-chhat-kio̍k ê kéng-oân, ūi-tio̍h beh kò͘ kéng-chhat-kio̍k, mài khì hō͘ tōa-chúi chhiong-cháu, bih tī chhù-téng 3 mê 3 ji̍t, lóng bô chia̍h mi̍h-kiāⁿ, kan-taⁿ khò hō͘-chúi oa̍h--lo̍h-khì. Tōa-chúi thè liáu-āu, La̍k-ku kéng-chhat-kio̍k, kèng-jiân oân-choân bô sún-hāi, si̍t-chāi chin hi-kî, thiⁿ-kong-peh--à chin-chiàⁿ ū tàu pó-pì.
Bô lâng siūⁿ ē tio̍h, chit kái ê Bo̍k-la-khek hong-thai ē chiah-nī-á khióng-pò͘. Liân La̍k-ku-hiong chiah-nī-á súi ê só͘-chāi, mā khì hō͘ hong-thai sàu kah mi-mi-mauh-mauh, chin chhi-chhám. Thiaⁿ-kóng Cha̍p-peh-lô-hàn-soaⁿ í-keng oân-choân piàn-hêng, bô-hoat-tō͘ hôe-ho̍k i goân-lâi bí-lē ê hêng-chōng kah kéng-tì. Hit 6 chiah ku, mā khì hō͘ tōa-chúi chhiong-cháu, lâu--khì, chhuē-bô--ah. Goán mā sī khòaⁿ tiān-sī kah pò-chóa, chiah chai-iáⁿ chit ê siau-sit, sim-lāi si̍t-chāi chin kan-khó͘, só͘-ū lân-bōng ê kì-tî, lóng pit-su ài pàng-chúi-lâu, pàng hō͘ bē kì--chit.
M̄-koh, kám chin-chiàⁿ ū-huat-tō͘ chiong chit tōaⁿ sè-hàn sî-chūn chhim-chhim ê kám-chêng, lân-bōng ê kì-tî, éng-oán pàng bē-kì--chit, mài koh siūⁿ-khí i bí-lē ê hêng-iáⁿ? Góa siūⁿ, che sī chin khùn-lân ê tāi-chì. Múi 1 ê lâng lóng ū i chin siàu-liām ê tông-liân, kah sim-būn i sè-hàn sî-chūn, sûn-chin nî-tāi ê kám-sióng. Sui-jiân sè-sū ē piàn-hòa, chóng--sī hō͘ lâng liāu-sióng bē kàu, m̄-koh lán mā sī ài chiong chia-ê chó͘-sian lâu hō͘--lán ê pó-kùi chu-sán pó-liû hō͘ āu-tāi kiáⁿ-sun, bē-sái chiah-nī kán-tan tiō hō͘ páng-chúi-lâu, piàn-sêng bô hoat-tō͘ mî-pó͘ ê khoat-hām kah siong-hāi.
Tàu-té sī thian-chai iah-sī jîn-hō lâi chō-sêng chit kái chiah-nī-á giâm-tiōng ê chai-chêng? Le̍k-sú ē hêng hō͘ lán chin-si̍t ê kò͘-sū. Kî-kiû thiⁿ-kong-peh--à thiàⁿ-sioh Tâi-oân, mài koh hoat-seng lūi-sū ê thian-chai. Iû-kî sī chhin-chhiūⁿ Sió-lîm-chhoan hiông-hiông bô--khì ê pi-chhám sū-kiāⁿ, iáu-koh ū bo̍k-chêng tng-leh thòaⁿ kah chin giâm-tiōng ê Sin-koan-hì-iām.
Sim-būn góa ê kò͘-hiong kū-tē, bāng-tiong ê kò͘-hiong (La̍k-ku-hiong). Lí éng-pái bí-lē, súi-khùi koh súi-tang-tang ê iáⁿ-chiah, éng-oán lóng ē lâu tī goán ê sim-koaⁿ-té, chiâⁿ-chò hō͘ goán kè-sio̍k phah-piàⁿ--lo̍h-khì ê le̍k-liōng.
#心內話 專欄，本文使用傳統白話字。
台文通訊BONG報332期，2021年11月出刊。
--------------------------------------------
歡迎捐款贊助 #李江却台語文教基金會
（捐款可抵稅，匯款後請通知02-23112199）
郵政劃撥：19021486戶名：財團法人李江却台語文教基金會
電匯：123-20-050514-2華南銀行士林分行活儲戶名：財團法人李江却台語文教基金會
李江却台語文教基金會需要你ê定期捐款，逐個月捐助NT$200以上，lán做伙來推動復振台灣語文ê事工，歡迎利用劃撥、電匯、信用卡、郵局『存簿儲金自動轉帳』扣款iah是線頂捐款、現金贊助。
◎逐個月贊助本會（台文通訊BONG報發行單位）NT$200（iah是逐冬NT$2,400）以上，做伙支持基金會事工kap雜誌編印發行費用。歡迎利用郵局劃撥、信用卡（寫捐款單）、線頂捐款、現金贊助、銀行/ATM轉帳（轉帳了後請通知）、支票、郵局戶頭自動轉帳扣繳（寫授權書），捐款收據ē-tàng做『列舉扣除額』抵稅ê用途。
