Tâi-oân Bûn-hòa M̄ Sī Tiong-kok Bûn-hòa
作者：陳雷
（本文是漢羅合用kap全羅馬字一段一段對照）
西方國家一般認定，台灣人是「華人」，所以呵咾「台灣是世界華人民主ê燈塔」。Chit个「華人」大概就是「中國文化ê黃種人」ê意思。In若認定台灣人是華人，也就認定台灣文化是中國文化。Chit種講法kám有正確？當然無。M̄-nā無正確koh兼錯誤，對台灣m̄是呵咾，顛倒是危險ê迷思（myth），hō͘中共利用做統戰ê武器。
Se-hong kok-ka it-poaⁿ jīn-tēng, Tâi-oân-lâng sī “Hôa-jîn”, só͘-í o-ló “Tâi-oân sī sè-kài Hôa-jîn bîn-chú ê teng-thah”. Chit ê “Hôa-jîn” tāi-khài tō sī “Tiong-kok bûn-hòa ê n̂g-chióng-lâng” ê ì-sù. In nā jīn-tēng Tâi-oân-lâng sī Hôa-jîn, iā tō jīn-tēng Tâi-oân bûn-hòa sī Tiong-kok bûn-hòa. Chit chióng kóng-hoat kám ū chèng-khak? Tong-jiân bô. M̄-nā bô chèng-khak koh kiam chhò-gō͘, tùi Tâi-oân m̄ sī o-ló, tian-tò sī hûi-hiám ê bê-su (迷思, myth), hō͘ Tiong-kiōng lī-iōng chò thóng-chiàn ê bú-khì.
「中國文化」是啥mi̍h？Kap台灣文化有啥差別？Tī chia lán討論ê中國文化是代表性ê中國傳統ê封建文化，m̄是近代tī中國共產黨體制下底ê中國文化。He lán tī chia無討論。
“Tiong-kok bûn-hòa” sī siáⁿ-mi̍h? Kap Tâi-oân bûn-hòa ū siáⁿ chha-pia̍t? Tī chia lán thó-lūn ê Tiong-kok bûn-hòa sī tāi-piáu-sèng ê Tiong-kok thoân-thóng ê hong-kiàn bûn-hòa, m̄ sī kīn-tāi tī Tiong-kok Kiōng-sán-tóng thé-chè ē-té ê Tiong-kok bûn-hòa. He lán tī chia bô thó-lūn.
中國傳統ê封建文化有幾个特點：
Tiong-kok thoân-thóng ê hong-kiàn bûn-hòa ū kúi ê te̍k-tiám:
1. 過去性：中國文化目睭看過去。古早--ê比後來--ê khah好、khah重要。古早人ê道德倫理、藝術、哲學、社會結構、政治制度種種lóng khah好。所以有「人心不古」chit句話來呵咾古早人。所以畫竹、畫蘭、畫山水lóng tio̍h學幾百年前ê樣，學愈成愈gâu，愈有價值。
Kòe-khì-sèng: Tiong-kok bûn-hòa ba̍k-chiu khòaⁿ kòe-khì. Kó͘-chá--ê pí āu-lâi--ê khah hó, khah tiōng-iàu. Kó͘-chá-lâng ê tō-tek lûn-lí, gē-su̍t, tiat-ha̍k, siā-hōe kiat-kò͘, chèng-tī chè-tō͘ chióng-chióng lóng khah hó. Só͘-í ū “jîn sim put kó͘” chit kù ōe lâi o-ló kó͘-chá-lâng. Só͘-í ōe tek, ōe lân, ōe san-súi lóng tio̍h o̍h kúi-pah-nî-chêng ê iūⁿ, o̍h jú sêng jú gâu, jú ū kè-ta̍t.
2. 保守性：因為目睭看過去，用古早做標準，所以中國文化變做保守、真oh改變、化石化。Kap近代幾百年西方文化比較--起-來，中國文化幾千年創新ê mi̍h件其實無偌濟。
Pó-siú-sèng: In-ūi ba̍k-chiu khòaⁿ kòe-khì, iōng kó͘-chá chò piau-chún, só͘-í Tiong-kok bûn-hòa piàn-chò chin pó-siú, chin oh kái-piàn, hòa-chio̍h-hòa. Kap kīn-tāi kúi-pah-nî se-hong bûn-hòa pí-kàu--khí-lâi, Tiong-kok bûn-hòa kúi-chheng-nî chhòng-sin ê mi̍h-kiāⁿ kî-si̍t bô gōa chē.
3. 統一性：中國文化強調統一一致。藝術ài統一，所以有「國畫」、「國劇」；文章ài一致，所以有「八股」。特別是人頭殼內ê思想、意見，lóng tio̍h一致。無仝款ê想法無受著鼓勵，顛倒ē受著壓制。
Thóng-it-sèng: Tiong-kok bûn-hòa kiông-tiāu thóng-it it-tì. Gē-su̍t ài thóng-it, só͘-í ū “kok-ōe”, “kok-ke̍k”; bûn-chiong ài it-tì, só͘-í ū “pat-kó͘”. Te̍k-pia̍t sī lâng thâu-khak-lāi ê su-sióng, ì-kiàn, lóng tio̍h it-tì. Bô kāng-khoán ê siūⁿ-hoat bô siū-tio̍h kó͘-lē, tian-tò ē siū-tio̍h ap-chè.
4. 排他性：中國文化保守m̄愛新ê mi̍h件、統一m̄愛無仝ê mi̍h件。所以遇著外來文化，不但m̄愛接受，而且排斥，甚至歧視。心理上ê借口是，中國文化上高等，其他--ê lóng是 「番」。我tī Kha-ná-tah bat遇著移民來chia兩、三代ê廣東人。一世人m̄願學英語，揣無好頭路。逐日去趁食拍工，輕視叫做「拍番工」。
Pâi-tha-sèng: Tiong-kok bûn-hòa pó-siú m̄ ài sin ê mi̍h-kiāⁿ, thóng-it m̄ ài bô-kâng ê mi̍h-kiāⁿ. Só͘-í gū-tio̍h gōa-lâi bûn-hòa, put-tàn m̄ ài chiap-siū, jî-chhiáⁿ pâi-thek, sīm-chì kî-sī. Sim-lí-siōng ê chioh-kháu sī, Tiong-kok bûn-hòa siōng ko-téng, kî-tha--ê lóng sī “hoan”. Góa tī Kha-ná-tah bat gū-tio̍h î-bîn lâi chia 2, 3 tāi ê Kńg-tang-lâng. Chi̍t-sì-lâng m̄ goān o̍h Eng-gú, chhōe bô hó thâu-lō͘. Ta̍k-ji̍t khì thàn-chia̍h phah-kang, khin-sī kiò-chò “phah-hoan-kang”.
5. 侵略性：因為中國文化有真強ê排他性，m̄-nā bē-tàng接受別種文化，而且bē-tàng平等對待，甚至beh kā別人ê文化改變、消滅，「同化」做中國文化。二次世界大戰以後，中國國民黨占領台灣，對台灣本土在地文化所做ê種種歧視、壓迫、限制、消滅就是上明顯ê例。
Chhim-lio̍k-sèng: In-ūi Tiong-kok bûn-hòa ū chin kiông ê pâi-tha-sèng, m̄-nā bē-tàng chiap-siū pa̍t-chióng bûn-hòa, jî-chhiáⁿ bē-tàng pêng-téng tùi-thāi, sīm-chì beh kā pa̍t-lâng ê bûn-hòa kái-piàn, siau-bia̍t , “tông-hòa” chò Tiong-kok bûn-hòa. Jī-chhù sè-kài tāi-chiàn í-āu, Tiong-kok Kok-bîn-tóng chiàm-léng Tâi-oân, tùi Tâi-oân pún-thó͘ chāi-tē bûn-hòa só͘ chò ê chióng-chióng kî-sī, ap-pek, hān-chè, siau-bia̍t tō sī siōng bêng-hián ê lē.
為啥mi̍h中國文化ē有chia-ê性質？Che是一个真重要、根本ê問題。我想，若用中國幾千冬傳統ê封建政治ê觀點來看，就khah容易了解。
Ūi-siáⁿ-mi̍h Tiong-kok bûn-hòa ē ū chia-ê sèng-chit? Che sī 1 ê chin tiōng-iàu, kin-pún ê būn-tê. Góa siūⁿ, nā iōng Tiong-kok kúi-chheng-tang thoân-thóng ê hong-kiàn chèng-tī ê koan-tiám lâi khòaⁿ, tō khah iông-ī liáu-kái.
自古以來，中國皇帝利用儒家思想做基礎，用維持封建朝代ê性命做目的，用心鼓舞、培養chit款ê文化kap心態。Chit款文化ê過去性、保守性、統一性、排他性kap侵略性上kài適合封建王朝ê維持kap利益。
Chū kó͘ í-lâi, Tiong-kok hông-tè lī-iōng Jû-ka su-sióng chò ki-chhó͘, iōng î-chhî hong-kiàn tiâu-tāi ê sèⁿ-miā chò bo̍k-te̍k, iōng-sim kó͘-bú, pôe-ióng chit khoán ê bûn-hòa kap sim-thài. Chit khoán bûn-hòa ê kòe-khì-sèng, pó-siú-sèng, thóng-it-sèng, pâi-tha-sèng kap chhim-lio̍k-sèng siōng-kài sek-ha̍p hong-kiàn ông-tiâu ê î-chhî kap lī-ek.
比較--起-來，台灣文化真無仝款。台灣ê地理位置hō͘台灣文化有真強ê開放性，願意吸收外來ê mi̍h件，真gâu創造新ê mi̍h。自然台灣文化變做多元、多樣。上重要--ê是，台灣文化m̄是為著一个皇帝ê政權設計、培養--ê，伊是經過台灣人日日生活、自然演化產生--ê。台灣文化目睭看世界、看未來，伊ê活力、動力比中國文化ke幾若倍。台灣文化m̄是中國文化。
Pí-kàu--khí-lâi, Tâi-oân bûn-hòa chin bô kāng-khoán. Tâi-oân ê tē-lí ūi-tì hō͘ Tâi-oân bûn-hòa ū chin kiông ê khai-hòng-sèng, goān-ì khip-siu gōa-lâi ê mi̍h-kiāⁿ, chin gâu chhòng-chō sin ê mi̍h. Chū-jiân Tâi-oân bûn-hòa piàn-chò to-goân, to-iūⁿ. Siōng tiōng-iàu--ê sī, Tâi-oân bûn-hòa m̄ sī ūi-tio̍h 1 ê hông-tè ê chèng-koân siat-kè, pôe-ióng--ê, i sī keng-kòe Tâi-oân-lâng ji̍t-ji̍t seⁿ-oa̍h, chū-jiân ián-hòa sán-seng--ê. Tâi-oân bûn-hòa ba̍k-chiu khòaⁿ sè-kài, khòaⁿ bī-lâi, i ê oa̍h-le̍k, tōng-le̍k pí Tiong-kok bûn-hòa ke kúi-lōa pōe. Tâi-oân bûn-hòa m̄ sī Tiong-kok bûn-hòa.
