Tâi-oân Cheng-sîn — Tâi-oân Sin Kok-ka Ūn-tōng ê Bông-tiám
作者：陳雷 Tân Lûi
（本文是漢羅合用kap全羅馬字一段一段對照）
台灣人被殖民有兩个層次，一个是政治上ê被殖民，一个是文化ê被殖民。政治方面khah容易體覺--著，文化--ê有時看khah無，親像語言ê消失。濟濟人拍拚tī政治方面反殖民，但是無注意著文化方面反殖民ê重要性。
Tâi-oân-lâng pī si̍t-bîn ū 2 ê chân-chhù, 1 ê sī chèng-tī-siōng ê pī si̍t-bîn, 1 ê sī bûn-hòa ê pī si̍t-bîn. Chèng-tī hong-bīn khah iông-ī thé-kak--tio̍h, bûn-hòa--ê ū-sî khòaⁿ khah bô, chhin-chhiūⁿ gú-giân ê siau-sit. Chē-chē lâng phah-piàⁿ tī chèng-tī hong-bīn hoán si̍t-bîn, tān-sī bô chù-ì-tio̍h bûn-hòa hong-bīn hoán si̍t-bîn ê tiōng-iàu-sèng.
其實爭取政治主權，脫離政治殖民ê過程，同時需要一个新ê文化kap價值觀來代替殖民者（中國人）所加hō͘--lán ê價值觀、文化、語言……。若無，有政治主權了，原在是一个被殖民者——文化ê被殖民者。單單有殖民者強hō͘--lán ê mi̍h件，無lán家己所把握、所決定、所傳承ê價值觀，是無主體ê新文化。甚至進一步害著「被害者症頭」（Stokoholm syndrom），或者叫做「被殖民者症頭」。自認台灣人ê一切khah輸lán ê加害者，失去tī世界上kap人平等做人ê尊嚴、自信ê人生觀。
Kî-si̍t cheng-chhú chèng-tī chú-koân, thoat-lī chèng-tī si̍t-bîn ê kòe-thêng, tông-sî su-iàu 1 ê sin ê bûn-hòa kap kè-ta̍t-koan lâi tāi-thè si̍t-bîn-chiá (Tiong-kok-lâng) só͘ ka hō͘--lán ê kè-ta̍t-koan, bûn-hòa, gú-giân.... Nā-bô, ū chèng-tī chú-koân liáu, goân-chāi sī 1 ê pī-si̍t-bîn-chiá — bûn-hòa ê pī-si̍t-bîn-chiá. Tan-tan ū si̍t-bîn-chiá kiông hō͘--lán ê mi̍h-kiāⁿ, bô lán ka-kī só͘ pá-ak, só͘ koat-tēng, só͘ thoân-sêng ê kè-ta̍t-koan, sī bô chú-thé ê sin bûn-hòa. Sīm-chì chìn-chi̍t-pō͘ hāi-tio̍h “pī-hāi-chiá chèng-thâu” (Stokoholm syndrom), he̍k-chiá kiò-chò “pī-si̍t-bîn-chiá chèng-thâu”. Chū jīn Tâi-oân-lâng ê it-chhè khah su lán ê ka-hāi-chiá, sit-khì tī sè-kài-siōng kap lâng pêng-téng chò-lâng ê chun-giâm, chū-sìn ê jîn-seng-koan.
有主權ê新政治，需要有主體性ê新文化，chit个新 ê文化、價值觀，lán kā伊叫做台灣精神。
Ū chú-koân ê sin chèng-tī, su-iàu ū chú-thé-sèng ê sin bûn-hòa, chit ê sin ê bûn-hòa, kè-ta̍t-koan, lán kā i kiò-chò Tâi-oân cheng-sîn.
