Lán Lâng ê Sī-kài
作者：陳雷
（本文是漢羅合用kap全羅馬字一段一段對照）
Lán人紅嬰仔出世ê時，kan-na知影iau就食、tâm就háu。伊全部ê世界就是單單家己一个。Che就是紅嬰仔ê視界。過--來khah大漢，開始注意著伊ê老母、身邊 ê人，伊所關心、注意ê代誌發展到厝內。愈大漢漸漸範圍愈闊，ùi家庭到學校，到社會國家，到世界宇宙。總--是因為教育、環境無仝，人人視界發展ê範圍也無仝，有人khah闊，有人khah狹。
Lán lâng âng-eⁿ-á chhut-sì ê sî, kan-na chai-iáⁿ iau tō chia̍h, tâm tō háu. I choân-pō͘ ê sè-kài tō sī tan-tan ka-tī 1 ê. Che tō sī âng-eⁿ-á ê sī-kài. Kòe--lâi khah tōa-hàn, khai-sí chù-ì-tio̍h i ê lāu-bú, sin-piⁿ ê lâng, i só͘ koan-sim, chù-ì ê tāi-chì hoat-tián kàu chhù-lāi. Jú tōa-hàn chiām-chiām hoān-ûi jú khoah, ùi ka-têng kàu ha̍k-hāu, kàu siā-hōe kok-ka, kàu sè-kài ú-tiū. Chóng--sī in-ūi kàu-io̍k, khoân-kéng bô kâng, lâng-lâng sī-kài hoat-tián ê hoān-ûi iā bô kâng, ū lâng khah khoah, ū lâng khah e̍h.
Ùi自我到我以外ê世界，自我中心ê感覺漸漸減少，了解m̄是一切我上重要，一切tio̍h照我ê意思。Chit个生長ê過程，lán號做自我tháu放（liberation from self）。自我tháu放hō͘ lán關心我以外ê代誌，hō͘人kap人中間khah ē合作、互相關心，mā hō͘人ē beh去了解大自然ê道理，得著科學智識，減少無知。所以伊真重要，甚至有人講，人生ê價值ē-sái用自我tháu放ê程度來估計。你若是規世人親像紅嬰仔hit款完全自我中心，親像中國ê毛澤東、北韓ê獨裁者，你人生ê價值tī佗位？
Ùi chū-ngó͘ kàu góa í-gōa ê sè-kài, chū-ngó͘ tiong-sim ê kám-kak chiām-chiām kiám-chió, liáu-kái m̄ sī it-chhè góa siōng tiōng-iàu, it-chhè tio̍h chiàu góa ê ì-sù. Chit ê seng-tióng ê kòe-thêng, lán hō-chò chū-ngó͘ tháu-pàng (liberation from self). Chū-ngó͘ tháu-pàng hō͘ lán koan-sim góa í-gōa ê tāi-chì, hō͘ lâng kap lâng tiong-kan khah ē ha̍p-chok, hō͘-siong koan-sim, mā hō͘ lâng ē beh khì liáu-kái tōa-chū-jiân ê tō-lí, tit-tio̍h kho-ha̍k tì-sek, kiám-chió bû-ti. Só͘-í i chin tiōng-iàu, sīm-chì ū lâng kóng, jîn-seng ê kè-ta̍t ē-sái iōng chū-ngó͘ tháu-pàng ê thêng-tō͘ lâi kó͘-kè. Lí nā-sī kui-sì-lâng chhin-chhiūⁿ âng-eⁿ-á hit khoán oân-choân chū-ngó͘ tiong-sim, chhin-chhiūⁿ Tiong-kok ê Mô͘ Te̍k-tong, Pak-hân ê to̍k-chhâi-chiá, lí jîn-seng ê kè-ta̍t tī tó-ūi?
Beh按怎ē-tàng khòng大lán ê視界？增加智識kap經驗。有飼狗ê人khah了解狗，自然對狗關心，狗變做in視界ê範圍。你學ē-hiáu日語，自然對日本人khah了解，你ê視界發展到日本。你學著宇宙天體按怎出世、演化，in物理學ê道理，你ê視界就包含曠闊ê太空宇宙。所以講，現代人ê視界比20萬冬前ê人ke真闊。
Beh án-chóaⁿ ē-tàng khòng-tōa lán ê sī-kài? Cheng-ka tì-sek kap keng-giām. Ū chhī káu ê lâng khah liáu-kái káu, chū-jiân tùi káu koan-sim, káu pìⁿ-chò in sī-kài ê hoān-ûi. Lí o̍h ē-hiáu Ji̍t-gú, chū-jiân tùi Ji̍t-pún-lâng khah liáu-kái, lí ê sī-kài hoat-tián kàu Ji̍t-pún. Lí o̍h-tio̍h ú-tiū thian-thé án-chóaⁿ chhut-sì, ián-hòa, in bu̍t-lí-ha̍k ê tō-lí, lí ê sī-kài tō pau-hâm khòng-khoah ê thài-khong ú-tiū. Só͘-í kóng, hiān-tāi-lâng ê sī-kài pí 20 bān tang chêng ê lâng ke chin khoah.
視界是lán目睭看--著、注意--著ê外在智識界限。Ùi視界lán kā伊轉變做心內ê感受、滿足、驚惶、崇拜、美感、呵咾……，叫做心界。視界愈闊hō͘ lán ê心界愈豐富，chiâⁿ做自我tháu放、有智慧ê人。
Sī-kài sī lán ba̍k-chiu khòaⁿ--tio̍h, chù-ì--tio̍h ê gōa-chāi tì-sek kài-hān. Ùi sī-kài lán kā i choán-piàn chò sim-lāi ê kám-siū, boán-chiok, kiaⁿ-hiâⁿ, chông-pài, bí-kám, o-ló..., kiò-chò sim-kài. Sī-kài jú khoah hō͘ lán ê sim-kài jú hong-hù, chiâⁿ-chò chū-ngó͘ tháu-pàng, ū tì-hūi ê lâng.
