(本文是漢羅合用kap羅馬字一段一段對照)
我細漢tī台南讀成功國校,離goán兜行半點鐘就ē到。學校有一个bē小ê運動埕。埕尾出--去sio接就是一chōa koân-koân ê磚仔壁。四四角角圍做一个城堡。有ê所在khih角歹--去--ah,m̄-kú看--起-來真勇。城頂面一間koân-koân ê樓仔厝,mā是四四角角,全部塗紅色ê壁。厝頂尾四个khiàu--起-lih ê角,bē輸一間廟。我逐日ùi hia過,m̄知伊是廟,iah是城堡,iah是古早好額人ê厝,kan-na知影伊叫做赤崁樓。
Góa sè-hàn tī Tâi-lâm tha̍k Sêng-kong Kok-hāu, lī goán tau kiâⁿ pòaⁿ tiám-cheng tō ē kàu. Ha̍k-hāu ū chi̍t ê bē sió ê ūn-tōng-tiâⁿ. Tiâⁿ-bóe chhut--khì sio-chiap tō sī chi̍t chōa koân-koân ê chng-á-piah. Sì-sì-kak-kak ûi chò chi̍t ê siâⁿ-pó. Ū ê só͘-chāi khih-kak pháiⁿ--khì--ah, m̄-kú khòaⁿ--khí-lâi chin ióng. Siâⁿ téng-bīn chi̍t keng koân-koân ê lâu-á-chhù, mā sī sì-sì-kak-kak, choân-pō͘ thô͘-âng-sek ê piah. Chhù-téng-bóe sì ê khiàu--khí-lih ê kak, bē-su chi̍t keng biō. Góa ta̍k-ji̍t ùi hia kòe, m̄ chai i sī biō, iah-sī siâⁿ-pó, iah-sī kó͘-chá hó-gia̍h-lâng ê chhù, kan-na chai-iáⁿ i kiò-chò Chhiah-khàm-lâu.
一直到大漢大學畢業出國了後,chiah有機會了解chit个赤崁樓ê歷史。原來是17世紀中荷蘭人來台員港(chit-má台江所在),kā在地平埔族赤崁社(荷蘭名Chaccam社)買chit塊地,tī hia建立市街、商行,kap種田種種,叫做Provincia(行政區「省」)。1652年,郭懷一事件了後,荷蘭人tī hia起一个城堡保護,就是赤崁樓(紅毛樓)ê前身。Ùi chia荷蘭人發展台南市街,控制台南。
It-ti̍t kàu tōa-hàn tāi-ha̍k pit-gia̍p chhut-kok liáu-āu, chiah ū ki-hōe liáu-kái chit ê Chhiah-khàm-lâu ê le̍k-sú. Goân-lâi sī 17 sè-kí tiong Hô-lan-lâng lâi Tâi-oân-káng (chit-má Tâi-kang só͘-chāi), kā chāi-tē pêⁿ-po͘-cho̍k Chhiah-khàm-siā (Hô-lan-miâ Chaccam-siā) bé chit tè tē, tī hia kiàn-li̍p chhī-ke, siong-hâng, kap chèng-chhân chióng-chióng, kiò-chò Provincia (hêng-chèng-khu ‘séng’). 1652 nî, Koeh Hoâi-it Sū-kiāⁿ liáu-āu, Hô-lan-lâng tī hia khí chi̍t ê siâⁿ-pó pó-hō͘, tō sī Chhiah-khàm-lâu (Âng-mn̂g-lâu) ê chêng-sin. Ùi chia Hô-lan-lâng hoat-tián Tâi-lâm chhī-ke, khòng-chè Tâi-lâm.
1721年,朱一貴事件ê時,城堡受著破壞。以後經過幾擺地動,樓仔崩--去。經過百外冬荒廢,到1884年清法戰爭,清朝台灣知縣kā紅毛樓拆掉。戰後tī hit个所在起「篷壺書院」兼文昌閣、海神廟、五子祠kap大士殿。Hit个海神廟就是chit-má赤崁樓ê建築。
1721 nî, Chu It-kùi Sū-kiāⁿ ê sî, siâⁿ-pó siū-tio̍h phò-hāi. Í-āu keng-kòe kúi pái tē-tāng, lâu-á pang--khì. Keng-kòe pah gōa tang hong-hùi, kàu 1884 nî Chheng-Hoat Chiàn-cheng, Chheng-tiâu Tâi-oân ti-koān kā Âng-mn̂g-lâu thiah-tiāu. Chiàn-āu tī hit ê só͘-chai khí “Hông-hô͘ Su-īⁿ” kiam Bûn-chhiong-koh, Hái-sîn-biō, Ngó͘-chú-sû kap Tāi-sū-tiān. Hit ê Hái-sîn-biō tō sī chit-má Chhiah-khàm-lâu ê kiàn-tio̍k.
原來chit个城堡已經有367冬ê歷史!伊是台灣初初kap外來人接觸上重要ê地點kap建築。我細漢逐日ùi hia過,有看ná無看,lóng m̄知影,實在是有寶m̄知惜。希望chit-má成功國小ê學生,in ê老師lóng有kā in教,教科書內底lóng有介紹,in學校運動埕後面hit間舊舊、有真正特別歷史ê赤崁樓。
Goân-lâi chit ê siâⁿ-pó í-keng ū 367 tang ê le̍k-sú! I sī Tâi-oân chho͘-chho͘ kap gōa-lâi-lâng chiap-chhiok siōng tiōng-iàu ê tē-tiám kap kiàn-tio̍k. Góa sè-hàn ta̍k-ji̍t ùi hia kòe, ū khòaⁿ ná bô khòaⁿ, lóng m̄ chai-iáⁿ, si̍t-chāi sī ū pó m̄ chai sioh. Hi-bāng chit-má Sêng-kong Kok-sió ê ha̍k-seng, in ê lāu-su lóng ū kā in kà, kàu-kho-su lāi-té lóng ū kài-siāu, in ha̍k-hāu ūn-tōng-tiâⁿ āu-bīn hit keng kū-kū, ū chin-chiàⁿ tek-pia̍t le̍k-sú ê Chhiah-khàm-lâu.
#寫hō͘學生朋友ê代誌 專欄,本文使用教育部推薦漢字kap傳統白話字。
台文通訊BONG報316期,2020年7月出刊。
歡迎捐款贊助 李江却台語文教基金會 (捐款thang抵稅,匯款了後請通知02-23112199)
線上捐款(定期定額) https://ppt.cc/fF5bhx
線上捐款(單筆) https://ppt.cc/fcycox
郵政劃撥:19021486
戶名:財團法人李江却台語文教基金會
電匯:123-20-050514-2
華南銀行士林分行活儲
戶名:財團法人李江却台語文教基金會
李江却台語文教基金會需要你ê定期捐款,逐個月捐助NT$200以上,lán做伙來推動復振台灣語文ê事工,歡迎利用劃撥、電匯、信用卡、郵局『存簿儲金自動轉帳』扣款iah是線頂捐款、現金贊助。
◎逐個月贊助本會(台文通訊BONG報發行單位)NT$200(iah是逐冬NT$2,400)以上,做伙支持基金會事工kap雜誌編印發行費用。歡迎利用郵局劃撥、信用卡(寫捐款單)、線頂捐款、現金贊助、銀行/ATM轉帳(轉帳了後請通知)、支票、郵局戶頭自動轉帳扣繳(寫授權書),捐款收據ē-tàng做『列舉扣除額』抵稅ê用途。