Tâi-gí Pháiⁿ O̍h? 台語歹學?

作者:Chiúⁿ, Ji̍t Êng  (台羅會會員 )



Bó-gí sī Tâi-gí ê lâng, nā ū Tâi-gí pháiⁿ o̍h ê kám-kak, piáu-sī i í-keng tāⁿ-sit gí-giân n̂g-kim-kî chin kú--ah.

Tī chèng-siông chōng-thài, siōng kan-tan o̍h ê gí-giân sī ka-tī ê bó-gí. Gín-á chhut-sì, só͘-ū ê gí-im lóng ē-hiáu. Só͘-í chí-iàu ū lâng kóng, i koàn-sì thiaⁿ kap tòe liām, put-ti put-kak tō ē-hiáu, bô só͘-ūi khùn-lân ê só͘-chāi. Tāⁿ-sit n̂g-kim-kî (7 hòe í-chêng), o̍h bó-gí soah ná-chhiūⁿ teh o̍h gōa-gí. Tong-jiân kám-kak khùn-lân. Chit khoán khùn-lân, ē tòe nî-kí ê cheng-ka lâi cheng-ka. Só͘-í nā beh pó͘-kiù, mā sī jú kín jú hó.

Gí-giân ha̍k-ka bat án-ne hêng-iông, tī gí-giân n̂g-kim-kî, o̍h gí-giân ná-chhiūⁿ iōng khioh--ê. Só͘-í chí-iàu ū khoân-kéng, m̄-taⁿ bó-gí, gín-á chiap-chhiok--tio̍h ê gí-giân lóng o̍h ē khí--lâi. Gín-á tú chhut-sì, só͘-ū ê gí-im lóng ē-hiáu. Nā tāⁿ-sit n̂g-kim-kî, bô iōng--tio̍h ê gí-im tō ná-chhiūⁿ tàn khì pùn-sò-tháng. Chha-put-to sió-ha̍k tiong-ko nî-kip, nā ū siūⁿ-beh kā khioh--tńg-lâi, sī ài ke khai cheng-sîn khì pùn-sò-tháng chhōe niâ, iáu ū ki-hōe khioh--tńg-lâi. Í-āu pùn-sò ná chek ná chē, ài piàⁿ pùn-sò-chhia, sīm-chì tò pùn-sò-tiûⁿ. Beh koh kā chhōe--tńg-lâi jú lâi jú khùn-lân. Nā kòe 60 hòe, hoān-sè tō sio-liáu--khì--ah. 

Tī ū gí-giân khoân-kéng ê só͘-chāi, sì-kè lóng ū lâng kap lí kóng, ná-chhiūⁿ ta̍k-ke teh kà--lí. Koh sī tī se̍k-sāi ê khoân-kéng o̍h--tio̍h. Gí-im m̄-nā chún-khak, mā bô pōe sin-gí, kì bûn-hoat ê hū-tam. Che tō sī án-chóaⁿ gōa-kok siàu-liân-gín-á kàu chi̍t ê só͘-chāi, nā ū khah kú ê thêng-liû, ū hiah chē bián-chîⁿ ê lāu-su, tōa-pō͘-hūn lóng ē o̍h tong-tē ê gí-giân, bē kè-kàu o̍h he ū lō͘-ēng--bô.

Khó-sioh lán ê chèng-hú kap ka-tiúⁿ bô ì-sek-tio̍h chit ê iu-sè. Tian-tò kiaⁿ bó-gí éng-hióng Hôa-gí ê ha̍k-si̍p, kèng-jiân hòng-khì bó-gí. Tâi-oân-gín-á hòng-khì bó-gí ê kiat-kó, gí-im piàn e̍h. In koh bô Eng-gí khoân-kéng, o̍h Eng-gí ke chin chia̍h-la̍t. Só͘-í hân-bān--ê jú o̍h jú bô sìn-sim, gâu--ê soah piàn kiau-ngō͘. Kiat-kó sī Eng-gí piàn khó-chhì kap pí sêng-chek iōng niâ. Khah chió lâng ē chū-tōng bé khò-gōa ê Eng-bûn-chheh lâi khòaⁿ. Pêng-sî mā chió thiaⁿ gín-á kóng Eng-gí. 


Ka-tiúⁿ nā chai-iáⁿ siān-iōng gí-giân n̂g-kim-kî, lī-iōng gín-á gí-giân lêng-le̍k tng hó ê sî, seng khioh-tio̍h bó-gí. Nā koh ū Kheh-gí, Eng-gí, Ji̍t-gí, Oa̍t-gí téng kî-thaⁿ gí-giân khoân-kéng, mā ē-sái sūn-sòa khioh, chò-hóe kā o̍h--khí-lâi. Án-ne ka-siōng Hôa-gí, gín-á ji̍p sió-ha̍k chêng bat 3, 4 chióng gí-giân sī pêng-siông ê tāi-chì. Liáu-āu nā ū beh koh o̍h kî-thaⁿ gí-giân, ē khah khin-sang.



台灣羅馬字協會

(簡稱「台羅會」)簡介:
2001年成立,宗旨:
(1)推行台灣羅馬字ê研究kap普遍化。
(2)追認台灣羅馬字kap台灣話ê法定地位。
(3)要求政府實施公平正義ê多語文政策。
(4)建設多元、開放、互相尊重ê台灣文化。
E-mail:tlhemail@gmail.com    
網站http://www.tlh.org.tw




#台羅會交流道 專欄,本文使用白話字。
台文通訊BONG報316期,2020年7月出刊。



歡迎捐款贊助 #李江却台語文教基金會 (捐款thang抵稅,匯款了後請通知02-23112199)
線上捐款(定期定額) https://ppt.cc/fF5bhx
線上捐款(單筆) https://ppt.cc/fcycox
有固定的長期捐款, 讓更多的台語文相關計畫可以穩定的推行,感謝逐家。


郵政劃撥:19021486
戶名:財團法人李江却台語文教基金會
電匯:123-20-050514-2
華南銀行士林分行活儲
戶名:財團法人李江却台語文教基金會

李江却台語文教基金會需要你ê定期捐款,逐個月捐助NT$200以上,lán做伙來推動復振台灣語文ê事工,歡迎利用劃撥、電匯、信用卡、郵局『存簿儲金自動轉帳』扣款iah是線頂捐款、現金贊助。

◎逐個月贊助本會(台文通訊BONG報發行單位)NT$200(iah是逐冬NT$2,400)以上,做伙支持基金會事工kap雜誌編印發行費用。歡迎利用郵局劃撥、信用卡(寫捐款單)、線頂捐款、現金贊助、銀行/ATM轉帳(轉帳了後請通知)、支票、郵局戶頭自動轉帳扣繳(寫授權書),捐款收據ē-tàng做『列舉扣除額』抵稅ê用途。