母語意識覺醒
作者：Tân Lī-bûn （陳俐雯）（台羅會會員）
本專欄「台羅會交流道」ê稿由台灣羅馬字協會提供kap校對，編輯部無koh做文字編輯。
Liân-ha̍p-kok Kàu-kho-bûn Cho͘-chit tī 1999 nî chèng-sek soan-pò͘ ta̍k-tang 2 goe̍h 21 sī sè-kài bó-gí-ji̍t, chú-tiuⁿ gí-giân to-iūⁿ-sèng ê tin-kùi chu-sán kap tiōng-iàu-sèng, ǹg-bāng choân-kiû thui-sak gí-giân pó-chûn.
Tâi-oân sī to-gí-giân to-bûn-hòa ê kok-ka. Chá-nî Kok-bîn-tóng chèng-hú ê “kok-gí” chèng-chhek chō-sêng bó-gí pī giâm-tiōng tá-ap kap kî-sī. Hôa-gí piàn-chò siōng-liû gí-giân ê tāi-piáu, mā piàn-chiâⁿ hiān-chhú-sî Tâi-oân-lâng chú-iàu kau-thong ê gí-giân. Chit-khoán khit-chia̍h kóaⁿ biō-kong ê ah-pà gí-giân chèng-chhek, tì-sú Tâi-oân kok-chióng gí-giân kan hêng-sêng bêng-hián kiông-sè kap jio̍k-sè ê tē-ūi.
Tâi-gí bat sī Tâi-oân chú-iàu sú-iōng ê gí-giân. Bo̍k-chêng sui-bóng sú-iōng jîn-kháu iáu chiàm to-sò͘, m̄-koh tī 2016 nî Tiong-san Tāi-ha̍k ki-pún tiāu-cha: “Chhiáⁿ-mn̄g lí ê bó-gí sī tó chi̍t-chióng gí-giân?” Tiong-san ha̍k-seng ū 77% hôe-tap Hôa-gí. Che kap Tiuⁿ Ha̍k-khiam kàu-siū (2017) chú-chhî ê [Kàu-io̍k-pō͘ 106 nî pún-thó͘ gí-giân sú-iōng chêng-hóng kè-ōe], tiāu-cha kiat-kó ū 77.16% ê kok-tiong-sió jīn-ûi ka-tī ê Hôa-gí lêng-le̍k: Thiaⁿ chiâⁿ gâu, kóng mā chiâⁿ liàn-tńg ê sò͘-kì sio-hû-ha̍p. Àn che 2 ê tiāu-cha ē-tàng khòaⁿ-tio̍h Tâi-oân ê siàu-liân gín-á ē-hiáu kóng Tâi-gí á-sī Kheh-gí--ê í-keng chhun chió-sò͘ lâng. Chit-khoán chêng-hêng nā kin-kì Liân-ha̍p-kok Kàu-kho-bûn Cho͘-chit ê gí-giân oa̍h-le̍k pêng-ko͘ phiau-chún (LVA), Tâi-gí sè-tāi thoân-sêng ê chōng-thài bêng-hián khah chiap-kīn tē 3 kip ê “Bêng-khak gûi-hiám”.
Essex Tāi-ha̍k gí-giân ha̍k-ka Monika Schmid kóng, “Àn lí khai-sí o̍h lēng-gōa chi̍t-chióng gí-giân, che 2 ê gí-giân ê hē-thóng tō khai-sí hō͘-siōng kēng-cheng.” Só͘-pái, tùi pó-chûn bó-gí lâi kóng pē-bú sī gín-á ha̍k-si̍p gí-giân siōng-hó ê lāu-su, ka-têng sī bó-gí ha̍k-si̍p siōng-hó ê só͘-chāi. M̄-koh tn̂g-kî í-lâi Tâi-oân-lâng khòaⁿ-khin ka-kī ê bó-gí, pēng bô teh kap gín-á kóng bó-gí, liân to-sò͘ ê a-kong a-má lóng tài-tio̍h giâm-tiōng “Oat-thâu-chèng” , ka-siōng lán ê kàu-io̍k kó͘-chhui gín-á ài ē-hiáu Eng-gí chiah ū bī-lâi, chō-sêng o̍h Eng-gí piàn-sêng Tâi-oân ê choân-bîn ūn-tōng. Chiàu bo̍k-chêng ê chu-liāu ē-sái khòaⁿ-tio̍h tû-liáu Hôa-gí, Eng-gí tī Tâi-oân í-keng sī siōng kiông-sè gí-giân.
Lán ê kok-ka bo̍k-chêng siōng kiông-sè ê 2 chióng gí-giân lóng m̄-sī ka-kī ê bó-gí! Si̍t-chāi sī chiâⁿ pi-ai. Beh kái-piàn bó-gí liû-sit siōng iàu-kín--ê sī thê-seng bó-gí ì-sek. Ì-sek hêng-sêng su-iàu sî-kan kap chèng-hú ê chèng-chhek thui-sak. Ùi ki-pún kàu-io̍k chò-khí, chiong bó-gí khò-têng sî-sò͘ pí-chiàu Hôa-gí, Eng-gí, àn kok-sió iân-siok kàu ko-tiong sīm-chì tāi-ha̍k lia̍t-ûi pit-siu; kok-ka khó-chhì mā ài lia̍t-ûi pit-khó! Ka-kiông ha̍k-seng tùi bó-gí ê ha̍k-si̍p kap sú-iōng. Án-ne chiah ū-hoat-tō͘ thê-koân kui-ê siā-hōe tùi bó-gí ê tiōng-sī, chhia-péng bó-gí tn̂g-kî jio̍k-sè ê tē-ūi. It-tàn bó-gí ì-sek oa̍h--khí-lâi, bó-gí chiah ē-tàng sè-tāi thn̂g-thòaⁿ.
台灣羅馬字協會
（簡稱「台羅會」）簡介：
2001年成立，宗旨：
(1)推行台灣羅馬字ê研究kap普遍化。
(2)追認台灣羅馬字kap台灣話ê法定地位。
(3)要求政府實施公平正義ê多語文政策。
(4)建設多元、開放、互相尊重ê台灣文化。
E-mail：tlhemail@gmail.com
網站http://www.tlh.org.tw
#台羅會交流道 專欄，本文使用白話字。
台文通訊BONG報325期，2021年4月出刊。
歡迎捐款贊助 #李江却台語文教基金會 （捐款thang抵稅，匯款了後請通知02-23112199）
線上捐款(定期定額) https://ppt.cc/fF5bhx
線上捐款(單筆) https://ppt.cc/fcycox
有固定的長期捐款， 讓更多的台語文相關計畫可以穩定的推行，感謝逐家。
郵政劃撥：19021486
戶名：財團法人李江却台語文教基金會
電匯：123-20-050514-2
華南銀行士林分行活儲
戶名：財團法人李江却台語文教基金會
戶名：財團法人李江却台語文教基金會
電匯：123-20-050514-2
華南銀行士林分行活儲
戶名：財團法人李江却台語文教基金會
李江却台語文教基金會需要你ê定期捐款，逐個月捐助NT$200以上，lán做伙來推動復振台灣語文ê事工，歡迎利用劃撥、電匯、信用卡、郵局『存簿儲金自動轉帳』扣款iah是線頂捐款、現金贊助。
◎逐個月贊助本會（台文通訊BONG報發行單位）NT$200（iah是逐冬NT$2,400）以上，做伙支持基金會事工kap雜誌編印發行費用。歡迎利用郵局劃撥、信用卡（寫捐款單）、線頂捐款、現金贊助、銀行/ATM轉帳（轉帳了後請通知）、支票、郵局戶頭自動轉帳扣繳（寫授權書），捐款收據ē-tàng做『列舉扣除額』抵稅ê用途。
